Her maddenin kendine özel ve diğerlerinden ayıran özellikleri bulunmaktadır. Bu özellikler gözle görüleceği gibi bazı araçlar ile ölçülebilmektedir.
5. Sınıf 4. Ünite madde ve değişim içerisinde maddenin ayırt edici özellliklerini göreceğiz. Maddenin ayırt edici özellikleri olarak erime noktası, donma noktası ve kaynama noktalarını inceleyeceğiz.
Maddeler katı, sıvı ve gaz hallerini ve bu haller arasında değişim olduğunu öğrenmiştik. Bu değişim her madde için farklı sıcaklıkta gerçekleşmektedir. Her madde için farklı olan bu sıcaklıklara hal değişim sıcaklıkları denir.
Saf maddeler hal değişim sıcaklığına geldiğinde sıcaklık artış ve azalışı gerçekleşmez. Örneğin erimekte olan buz erime noktasına geldikten sonra sıcaklığı sabit kalmaktadır. Buzun tamamı su haline geçtikten sonra suyun sıcaklığı artacaktır.
– Katı maddelerin ısı alarak sıvı hale geçmesine erime denir.
– Her maddenin belirli bir erime noktası bulunmaktadır. Yani erime noktası maddenin ayırt edici bir özelliğidir.
– Katı maddelerin erime sürecince sıcaklığı sabit kalmaktadır.
– Saf bir maddenin donma noktası erime noktasına eşittir. Örneğin su 0 0C’de eriyor ise 0 0C’de donuyordur.
– Bazı maddelerin erime ve donma noktaları aşağıdaki tablodaki gibidir.
Madde | Erime/Donma noktası (°C) |
Buz | 0 |
Demir | 1538 |
Bakır | 1083 |
Civa | Sıfırın altında 39 |
Kurşun | 327 |
– Saf bir sıvının kaynamaya başladığı sıcaklığa kaynama noktası denir.
– Buharlaşmanın en fazla olduğu nokta kaynama noktasıdır.
– Kaynama sırasında sıcaklık sabit kalmaktadır.
Madde | Kaynama noktası (°C) |
Su | 100 |
Aseton | 56 |
Eter | 35 |
Etil alkol | 78 |
Naftalin | 218 |
Yukarıda K maddesinin sıcaklığının 0’dan 50 dereceye kadar geçen zamandaki değişim verilmiştir. Bu grafikte başlangıça K maddesinin halini bilmemiz gerekmektedir. Eğer K maddesi katı ise 30 derecede erimekte, eğer K maddesi başlangıçta sıvı ise 30 derecede kaynamaktadır.
Saf maddeler erime ve kaynama gibi ısı alan hal değişimlerinde sıcaklığı sabit kalmaktadır. K maddesininde 30 santigratderecede sıcaklığı değişmediği için hal değiştirdiğini görmekteyiz.
Yukarıda başlangıçta 80 0C olan L maddesinin ısı kaybederek soğuması grafiği verilmiştir. L maddesi başlangıçta gaz halde ise 20 0C’de madde hal değiştirerek sıvı hale geçmiştir. Eğer L maddesi başlangıçta katı ise 20 0C’de hal değiştirerek katı hale geçmiştir.
Saf maddelerin yoğuşma ve donma gibi ısı veren hal değişimlerinde sıcaklık sabit kalmaktadır. L maddesinin 20 0C’de sıcaklığının sabit kalması bu sıcaklıkta hal değişimi gerçekleştiğini göstermektedir.