6. Sınıf – 2. Ünite – Dolaşım Sistemi Konu Anlatımı

Dolaşım sistemi insan vücudunda besin, atık madde, su ve oksijen gibi maddeleri taşımakla görevli sistemdir.

Dolaşım Sisteminin Görevleri

• Vücuttaki tüm yapı, organ ve hücrelere besin ve oksijen iletmekle görevlidir.
• Vücutta oluşan karbondioksit, zararlı atıkları boşaltım organlarına iletmek.
• Vücudu mikroplara karşı koruyarak mikrop sayısının artmasını engellemek.
• Hormonları ilgili organlara taşımak.

Dolaşım sistemi kalp, damarlar ve kan olmak üzere üç gruba ayrılır.

1. KALP

• Kalp vücudumuzda iki akciğerimizin arasında bulunan kendi yumruğumuz kadar bir organdır.
• Kalbin görevi vücudumuza kan pompalamaktır.(Kalp kan üretmez)
• Kalp vücuda temiz kan yani oksijen ve besin oranı yüksek kan pompalamaktadır.
• Kalp aynı zamanda karbondioksit oranı yüksek ve zararlı atıkları olan kanı boşaltım organlarına taşımaktadır.
• Kalbimiz 4 odacıktan oluşur ve temiz ve kirli kan birbirine karışmaz.

2. KAN DAMARLARI

• Kalpten pompalanan kan damarlar aracılığı ile vücuda dağılırken, vücuttaki maddeler yine damarlar içindeki kan ile kalbe gelir.
• Kan damarları atardamar, toplardamar ve kılcaldamar olmak üzere üç gruba ayrılır.

2.a. Atardamarlar

• Kanı kalpten tüm vücuda taşıyan damarlardır.
• Kan akış hızı ve kan basıncı fazladır.
• Oksijen oranı fazla olan kanı taşımaktadır.(Akciğer atardamarı hariç)

2.b. Toplardamarlar

• Vücuttaki hücre ve yapılardan aldığı kanı kalbe getirmektedir.
• Kan akış hızı atardamarlardan yavaş, kılcaldamarlardan hızlıdır.
• Oksijen oranı düşük kirli kan taşımaktadır.(Akciğer toplardamarı hariç)

2.c. Kılcal damarlar

• Atardamarlar ile toplardamarlar arasında bulunur.
• Kan ve dokular arasında madde alışverişi sağlamaktadır.
• Kan akış hızı çok azdır.

NABIZ

• Kalbin her kasılışında atardamarlara yaptığı basınca nabız denir.
• Nabız, bilekte ve bo­yunda damarların üzerine hafifçe basılarak sayılır.
• Yetişkin bir insanın dakikada ortalama nabız sayısı 70-80 atımdır.

TANSİYON

• Kanın, damarların iç kısmına yaptığı basınca tansiyon denir.
• Tansiyondaki kan basın­cı, atardamarlardaki basınca bakılarak ölçülür.
• Kan kalp tarafından basınç uygulanarak kalp dışına itildiğinde oluşan basıncın ölçüsüne büyük tansiyon denir. Alt odacıklar tekrar kasılmadan hemen önce odacık kanla dolduğunda damar­larda oluşan basıncın ölçüsüne küçük tansiyon denir.
• Koştuğumuzda, heyecanlandığımızda, sinirlendiğimizde kalp atışlarımız hızlanır ve kalbimiz daha hızlı çalışarak vücuda daha fazla besin ve oksijen gönderir.

KÜÇÜK KAN DOLAŞIMI

• Kalp ile akciğer arasında gerçekleşen dolaşımdır.
• Bu kan dolaşımında kalbe gelen kirli kan akciğerlerde oksijence zenginleşerek tekrar kalbel gelir.
• Kalbe gelen kirli kan kalpte aşağıdaki yolları izler
  • Kirli kan > Sağ üst odacık > Sağ alt odacık > Akciğer atardamarı > Akciğerler > Akciğer toplardamarı > Sol üst odacık > Sol alt odacık > Aort

BÜYÜK KAN DOLAŞIMI

• Kalp ile tüm vücut arasında gerçekleşir.
• Büyük kan dolaşımının amacı oksijence zengin kanın tüm vücuda yayılmasını, vücuttaki karbondioksitçe zengin kirli kanı da kalbe getirmektir.

3. KAN

• Vücudumuzdaki madde alışverişini gerçekleştiren sıvıdır.
• Kan, kan hücreleri ve kan plazması olarak iki kısımdan oluşur.

3.a – Kan plazması

• Büyük oranda sudan oluşur. Bu nedenle kanın sıvı kısmı kan plazmasıdır.
• Kan plazmasında su, vitamin, mineral, atık maddeler bulunur.

3.b Kan hücreleri

Kan hücreleri alyuvarlar, akyuvarlar ve kan pulcukları şeklinde üç gruba ayrılır.

Alyuvarlar

• Kana kırmızı rengi veren yapılardır.
• Oksijen ve karbondioksitin taşınmasında görevlidir.
• Yapısında hemoglobin adı verilen yapı ile oksijen ve karbondioksiti taşır.

Akyuvarlar

• Vücudun savunmasında görevlidir.
• Kanda en az sayıda bulunur fakat hastalık anında sayısı artar.
• Beyaz kan hücreleri olarakta bilinir.

Kan Pulcukları

• Kanın pıhtılaşmasında görevlidir.
• Vücuttaki kesik ve yaralanmalarda kann durmasını sağlar.

KAN GRUPLARI

• İnsanlarda A, B, AB ve 0 olmak üzere dört çeşit kan grubu bulunmaktadır.
• Kan grubunu kandaki protein yapılar belirler.
• Kişiler kendi kan grupları arasında kan alışverişinde bulunabilir.
• Kan alışverişlerinde ayrıca Rh faktörü etkilidir. Rh var ise Rh(+) yok ise Rh(-) olarak belirtilir.

ÖRNEK: A Rh(+), 0 Rh(+) kan grupları örneğidir.